SÁNG MÃI TINH THẦN XÔ VIẾT NGHỆ TĨNH

09:00 11/09/2019        4016

---

Trong dòng chảy lịch sử của cách mạng Việt Nam, kể từ khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, lãnh đạo phong trào giải phóng dân tộc đã ghi lại nhiều mốc son chói lọi. Một trong những dấu mốc đó phải kể tới Xô Viết Nghệ Tĩnh - đỉnh cao của phong trào cách mạng những năm 1930 - 1931. Xô Viết Nghệ Tĩnh nổ ra khi Chủ tịch Hồ Chí Minh đang hoạt động ở nước ngoài. Trong Báo cáo gửi Ban Chấp hành Quốc tế Cộng sản nhan đề: Nghệ Tĩnh đỏ, Người khẳng định: “Bom đạn, súng máy, đốt phá, đồn binh... đều bất lực không dập tắt nổi phong trào cách mạng của Nghệ Tĩnh”.

Phong trào đấu tranh của những người công - nông

Ngược dòng thời gian, đầu thập niên 30 của thế kỷ XX, cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới những năm 1929 - 1933 đã tác động trực tiếp đến nước Pháp. Để giải quyết những khó khăn nội tại, thực dân Pháp ra sức bóc lột và đàn áp nhân dân các nước thuộc địa, trong đó có Việt Nam. Lúa gạo sụt giá, nhưng sưu thuế lại tăng. Người nông dân sống ở cái mức cùng cực của đói kém và nghèo khổ. Thêm vào đó, các vụ bắt bớ, đàn áp của chính quyền thực dân diễn ra tàn bạo trên khắp cả nước, đặc biệt sau cuộc khởi nghĩa Yên Bái của Việt Nam Quốc dân Đảng khiến cho bầu không khí chính trị Việt Nam càng trở nên ngột ngạt. Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, phong trào đấu tranh của Nhân dân bùng lên mạnh mẽ và đạt tới đỉnh điểm ở 2 tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh.

Ở Nghệ Tĩnh, phong trào đấu tranh bùng nổ vào sáng 1/5/1930 với sự tham gia của công nhân khu công nghiệp Vinh - Bến Thủy và nông dân các huyện lân cận đòi tăng lương, giảm giờ làm, bỏ sưu, giảm thuế, chống khủng bố, ủng hộ cuộc đấu tranh của công nhân nhà máy dệt Nam Định, ủng hộ Liên bang Xô Viết. Từ tháng 5 - 8/1930, ở vùng Nghệ - Tĩnh đã có đến 97 cuộc bãi công và biểu tình của công nhân và nông dân. Ngày 1/8/1930, phong trào phát triển lên một bước mới: Công nhân khu công nghiệp Vinh - Bến Thủy tổng bãi công, đánh dấu “một thời kì mới, thời kì đấu tranh kịch liệt đã đến”. Hòa nhịp với phong trào đấu tranh của công nhân, nông dân Nghệ - Tĩnh đã tổ chức nhiều cuộc biểu tình có vũ trang tự vệ kéo đến các huyện đường Can Lộc (ngày 4/8), Nam Đàn (ngày 6/8 và 30/8), Thanh Chương (ngày 12/8), Nghi Lộc (ngày 29/8) và lan rộng ra hầu khắp các huyện trong 2 tỉnh.

Ngày 30/8/1930, 2.000 người nổi dậy chiếm huyện lỵ Nam Đàn, giải phóng tất cả tù chính trị, tên quan huyện đã phải đầu hàng quần chúng nổi dậy. Ngày 1/9/1930, nhà của cường hào huyện Thanh Chương bị phá; ngày 6 và 7/9, nhà của địa chủ và quan lại (phong kiến) bị những người khởi nghĩa tấn công, bốt Đô Lương bị phá huỷ. Máy Bay của đế quốc Pháp ném 10 quả bom, 15 người khởi nghĩa bị giết. Ngày 7/9/1930, huyện Kỳ Anh, Can Lộc, Cẩm Xuyên, thị xã Hà Tĩnh bị những người nổi dậy tấn công. Đêm 7, rạng sáng 8/9/1930, huyện Cẩm Xuyên bị quân khởi nghĩa chiếm, tất cả giấy tờ đều bị tịch thu và đốt. Ngày 8 và 9/9, phủ Anh Sơn và Kỳ Anh bị quân khởi nghĩa chiếm, họ phá dinh tri phủ và thả tất cả những người tù. Ngày 11/9/1930 có cuộc đụng độ giữa 2.000 người khởi nghĩa với binh lính. Binh lính thất bại và bỏ chạy.

Từ Nam Đàn, Thanh Chương, Can Lộc… phong trào đấu tranh cách mạng của quần chúng đã lan rộng ra hầu khắp các huyện trong hai tỉnh. Phong trào được đẩy lên đỉnh cao đó là cuộc đấu tranh của 8.000 nông dân huyện Hưng Nguyên ngày 12/9. Từ 3 giờ sáng, tại Đền Xuân Hòa, sau hiệu lệnh của tiếng trống Nhân dân ba tổng Phù Long, Thông Lạng, Nam Kinh đã tập kết mang theo gậy gộc, giáo mác, dây thừng, cờ đỏ búa liềm rực trời, rầm rộ hưởng ứng cuộc đấu tranh của nông dân các huyện và cuộc bãi công của công nhân Vinh - Bến Thủy, phản đối chính sách khủng bố của bọn đế quốc và phong kiến tay sai. Thực dân Pháp đàn áp làm 217 người chết, 125 người bị thương khiến cho nhân dân vô cùng căm phẫn. Như đổ thêm dầu vào lửa, phong trào đấu tranh của quần chúng nhân dân vùng lên như vũ bão, bộ máy chính quyền của đế quốc và phong kiến tay sai ở nhiều huyện bị tê liệt, ở nhiều xã bị tan rã. Trong suốt tháng 9 - 10/1930, nông dân ở các huyện Thanh Chương, Diễn Châu (Nghệ An), Hương Sơn (Hà Tĩnh) đã khởi nghĩa vũ trang, công nhân khu công nghiệp Vinh - Bến Thủy tiếp tục bãi công làm cho phong trào trở nên quyết liệt.

Chính quyền của dân, do dân, vì dân

Trước sự sụp đổ của chính quyền thực dân và phong kiến ở Nghệ - Tĩnh, các tổ chức cơ sở Đảng ở địa phương đã kịp thời lãnh đạo quần chúng thực hiện quyền làm chủ, tự đứng ra quản lý đời sống của mình, làm nhiệm vụ của chính quyền nhân dân theo hình thức Xô Viết. Chính quyền Xô Viết hình thành ở các xã thuộc huyện Thanh Chương, Nam Đàn, một phần huyện Anh Sơn, Nghi Lộc, Hưng Nguyên, Diễn Châu (Nghệ An); còn ở Hà Tĩnh là các xã thuộc huyện Can Lộc, Nghi Xuân, Hương Khê. Chính quyền Xô Viết đã ban bố quyền tự do dân chủ cho nhân dân, quyền tự do hội họp và sinh hoạt cho các tổ chức đoàn thể như: Nông hội, Tự vệ Đỏ, Cứu tế Đỏ… trừng trị bọn phản cách mạng, giữ gìn trật tự an ninh; chia lại công điền, công thổ cho dân cày nghèo, bỏ các thứ thuế vô lý, thực hiện giảm tô, xóa nợ, tổ chức cứu đói; phát động phong trào thực hiện đời sống mới, bài trừ mê tín dị đoan, các hủ tục lạc hậu, tổ chức sinh hoạt tập thể như học chữ quốc ngữ, đọc sách báo cách mạng…

Chính quyền Xô Viết Nghệ - Tĩnh đã tỏ rõ bản chất cách mạng và tính ưu việt của mình - thực sự là một chính quyền của dân, do dân và vì dân. Là chính quyền công nông đầu tiên ở nước ta, Xô Viết Nghệ - Tĩnh đã trở thành ngọn cờ quy tụ và là nguồn cổ vũ mạnh mẽ quần chúng lao động trong cả nước. Khắp nơi trong các cuộc đấu tranh ngoài khẩu hiệu mang tính chính trị, còn có các khẩu hiện ủng hộ Xô Viết Nghệ - Tĩnh, ủng hộ Liên bang Xô Viết.

Sáng mãi ngọn lửa Xô Viết Nghệ - Tĩnh

Cao trào cách mạng 1930 - 1931 với đỉnh cao là Xô Viết Nghệ - Tĩnh chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn, nhưng có ý nghĩa hết sức to lớn. Đây là một sự kiện lịch sử trọng đại trong lịch sử cách mạng Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản. Cao trào cách mạng cùng sự ra đời của chính quyền Xô Viết là kết tinh sức mạnh to lớn của khối liên minh công nông do giai cấp công nhân lãnh đạo, đã giáng một đòn quyết liệt đầu tiên vào bè lũ đế quốc và phong kiến tay sai. Chính quyền Xô Viết Nghệ - Tĩnh dù chỉ tồn tại trong 7 tháng và còn sơ khai nhưng đã để lại những dấu ấn tốt đẹp về một Nhà nước công - nông đầu tiên, chưa có trong tiền lệ lịch sử, đáp ứng khát vọng độc lập, tự do cháy bỏng của người dân nô lệ.

Hơn thế, thành quả lớn nhất của cao trào cách mạng 1930 - 1931 đã khẳng định trong thực tế quyền lãnh đạo và năng lực lãnh đạo cách mạng của giai cấp công nhân thông qua chính Đảng tiên phong của mình, đoàn kết với các tầng lớp nhân dân yêu nước có đủ khả năng lật đổ nền thống trị của đế quốc, phong kiến tay sai giải phóng dân tộc, đem lại tự do hạnh phúc cho Nhân dân. Đồng thời, cũng qua “cuộc chiến đấu xung thiên” của giai cấp công nhân và nhân dân lao động Việt Nam mà những người cộng sản và nhân dân lao động trên toàn thế giới biết tới dân tộc ta. Quốc tế Cộng sản đã khẳng định: “Phong trào cách mạng bồng bột trong cả xứ Đông Dương đã góp phần tăng thêm ảnh hưởng cộng sản trong các xứ thuộc địa nhất là các nước phương Đông”.

Đánh giá về cao trào cách mạng 1930 - 1931, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết: “Chúng ta có thể nói rằng Xô Viết Nghệ An đối với Việt Nam cũng hơi giống cách mạng 1905 ở Nga. Xô Viết Nghệ An đã lôi cuốn được cả công nhân, nông dân và học sinh. Đã lập nên chính quyền nhân dân. Đã làm cho giặc Pháp kinh sợ. Thật là một cuộc cách mạng oanh liệt đầu tiên do giai cấp vô sản Việt Nam lãnh đạo”.

Báo chí tư sản (báo Công luận ngày 12/12/1930) đã buộc phải thừa nhận: “Ở các tỉnh Bắc Trung Kỳ, Nghệ An, Hà Tĩnh - đó không phải khởi nghĩa, mà là cách mạng thực sự. Những người tuyên truyền Mạc Tư Khoa thật thâm thuý. Hai huyện đã thành lập chính quyền Xô Viết. Chính quyền của Chúng ta hầu như không tồn tại ở hai tỉnh ấy... Ở nông thôn Bắc Trung Kỳ, các Xô Viết đã tổ chức các cơ quan hành chính của mình”.

Trong số những bài học (thành công và không thành công), nổi bật là bài học nắm bắt thời cơ, đề ra chủ trương, đường lối đấu tranh đúng đắn, đáp ứng được nguyện vọng của Nhân dân từ đó tập hợp, phát động các tầng lớp nhân dân. Cao trào cách mạng 1930 - 1931 và Xô Viết Nghệ Tĩnh đã khẳng định quyền lãnh đạo và năng lực lãnh đạo cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam ngay từ khi mới thành lập. Trên thực tế, trải qua các cao trào cách mạng tiếp sau (cao trào 1936 - 1939 và 1939 - 1945), Đảng ta đã lãnh đạo Nhân dân từng bước tạo thế và lực để rồi khi thời cơ đến đã chớp thời cơ nhất tề đứng lên giành thắng lợi trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945.

Có thể khẳng định rằng, 89 năm đã trôi qua song truyền thống oanh liệt, tinh thần Xô Viết Nghệ Tĩnh vẫn tỏa sáng. Cho tới hôm nay và mãi sau này, “tiếng trống” của những năm 30 chắc chắn sẽ còn âm vang - một minh chứng hùng hồn cho sức quật khởi của một dân tộc mang trong mình khát vọng độc lập, tự do. Tinh thần Xô Viết Nghệ - Tĩnh luôn song hành cùng Đảng, Nhà nước và Nhân dân ta hôm nay vượt qua khó khăn, thách thức để xây dựng Việt Nam “đàng hoàng hơn, to đẹp hơn” như Chủ tịch Hồ Chí Minh căn dặn.

Nguồn: Tổng hợp